Column: Voorbereiden op economisch zwaar weer

Volgens economische denktanks en beleggingsanalisten moeten regeringen en bedrijven rekening gaan houden met een neergang van de wereldeconomie. Wie afgaat op recente gunstige cijfers zal dit doemscenario wegwuiven, ook al omdat deze waarschuwing al meerdere keren is geopperd.

 

In het deze week gepubliceerde rapport van de OESO wordt nog uitgegaan van mooie groeicijfers. Voor de eurozone wordt ruim 2% voorspeld en voor ons land in 2019 zelfs 2,9%. Evenals andere denktanks, bijvoorbeeld het IMF, geven de OESO-economen een overzicht van de toenemende risico’s die snel tot een omslag kunnen leiden.

 

Doemscenario

Deze risico’s zijn de politieke onzekerheid over de Brexit, het aantreden van een Italiaanse regering die anti-Europa is en het handelsbeleid van de Amerikaanse president Donald Trump. Als belangrijkste risico voor de mondiale economie beschouwt de OESO handelsoorlogen tussen de VS en andere landen. Deze conflicten met importheffingen leiden tot extra lasten voor landen, burgers en bedrijven. Ze nemen nog eens extra toe door stijgende olieprijzen en de te verwachten stijging van de rente naar meer normale niveaus. Door deze ontwikkelingen zal de groei van de wereldeconomie afnemen. Vooral landen met een economie die sterk afhankelijk is van het buitenland, zoals Nederland, krijgen klappen.

EU in crisis?

Sinds de oprichting zijn er boekenkasten volgeschreven over de ondergang van de EU. Maar zelfs de grootse vijanden van de EU en doemdenkers traden de laatste jaren nauwelijks voor het voetlicht. De EU overleefde de euro-crisis en klom uit het economisch dal. In de meeste EU-landen draait de economie als een tierelier en daalt de werkloosheid. Bovendien laten recente opiniepeilingen zien dat een ruime meerderheid van de Europese kiezers voorstander van de EU en de euro is. Na het aantreden van de nieuwe Franse president Macron nam het enthousiasme voor de EU zelfs nog toe. Voor de criticasters van de EU geen goed moment om de ondergang aan te kondigen.

Maar inmiddels zijn ze weer terug van weggeweest. Dat begon al bij de Brexit. De Brexiteers en aanhangers in andere landen, zoals het Nationaal Front en in Nederland de PVV van Wilders, voorspelden dat Frankrijk met een Frexit de Brexit zou volgen. Dat ging niet door en nu juichen ze over de nieuwe populistische Italiaanse regering die tegen de euro is.

In ons land zien we dat Wilders en Baudet hun Nexit nieuw leven willen inblazen. Tegenstanders van de Nexit trappen daarbij in de val een rampspoed te voorspellen. De Brexit-campagne heeft laten zien dat het dreigen met rampen niet werkt. De beste methode om beide heren bij de les te houden, is ze telkens weer uit te nodigen om aan te geven met welke concrete maatregelen ze via een Nexit ons land welvarender gaan maken. Dat is een uitdagende opgave, want meer dan 80% van burgers in Nederland geeft aan tevreden te zijn. Ze vinden ook dat ze gelukkig zijn in Nederland en hebben een positief oordeel over onze economie.

Brexiteers in de problemen

 

In het Verenigd Koninkrijk is de Brexit uitgemond in een chaotisch (politiek) proces, maar wat echt opvalt, is dat de Brexiteers zwaar in de verdediging zitten en tijdens de onderhandelingen met Brussel de ene concessie na de andere moeten doen. Ze worden nu ook geconfronteerd met vragen over hun beloften van een nieuw machtig VK dat buiten de EU overal in de wereld gunstige handelsverdragen zou gaan sluiten en een economie die fors zou groeien. De feiten zijn anders. De Britten hebben gemerkt dat er geen belangrijke landen in de wereld zijn die gunstige handelsverdragen met het VK willen afsluiten. Die landen doen liever zaken met het grote handelsblok van de EU.

Nu dit ook bij de kiezers duidelijk begint te worden, proberen de Brexiteers weg te komen met het verhaal dat de voorspelde rampspoed is uitgebleven. Ook op dit punt beginnen de feiten te spreken. Het pond is fors gedaald en recent maakte de gouverneur van de Bank of England bekend dat Brexit de economie van het VK tot nu toe al tientallen miljarden ponden heeft gekost. Maar de echte dreun kregen ze van hun eigen Brexit-regering, die in een vertrouwelijk rapport zelf becijferde dat door de Brexit de groei van de Britse economie de komende vijftien jaar 5% lager zal liggen en zelf 8% als het VK er niet in slaagt met Brussel een gunstig handelsverdrag af te sluiten. Inmiddels wil een meerderheid van de Britse kiezers een nieuw referendum.

De EU zal overleven

Als we afgaan op de internationale media lijkt het erop dat Italië de EU al heeft verlaten en dat de Unie uit elkaar zal vallen. Niets is minder waar. Zowel de kiezers als de meeste politieke partijen in Italië hebben slechte herinneringen aan de lire. Volgens peilingen is er in Italië bovendien geen meerderheid om uit de eurozone te treden. Maar Brussel moet wel leren van de Brexit dat doemscenario’s voor Italië niet werken. Eerder schreven we al dat de EU-leiders tegemoet moeten komen aan de wens van een meerderheid van de Europese kiezers: minder bemoeienis van Brussel en meer nationale ruimte. Met die opstelling wordt het EU-draagvlak in alle lidstaten verbreed en wordt de kans op een zachte Brexit ook vergroot.

 

Daarnaast moet de EU zich niet laten intimideren door Trump die de EU deze week met importheffingen op staal en aluminium heeft getroffen. Brussel heeft terecht besloten Trump met tegenmaatregelen te treffen. De Amerikaanse president moet duidelijk worden gemaakt dat de VS niet is opgewassen tegen het EU-handelsblok en zeker niet als dit blok nauw samenwerkt met opkomende economieën als China en India, maar ook Japan.

Rekening houden met slechtere tijden

Landen en bedrijven doen er verstandig aan rekening te houden met zwaar weer. Dit betekent in ieder geval het terugdringen van schulden en een spaarpot opbouwen voor slechtere tijden. Maar vooral investeren in digitalisering, nieuwe technologie en onderwijs en onderzoek en permanente bij- en omscholing die gericht is op de nieuwe economie 4.0.