Column: De winnaars van de toekomst
Door Willem Vermeend en Rick van der Ploeg
Deze
week publiceerde het Centraal Planbureau (CPB) mooie cijfers over de
prestaties van onze economie. Dit jaar groeit de Nederlandse economie
met 3,2 procent en in 2019 met 2,7 procent, terwijl volgend jaar de
werkloosheid daalt tot 3,5 procent (320.000 werklozen), het laagste
niveau sinds 2001. Deze ontwikkeling leidt ook tot hogere cao-lonen voor
werknemers (2,2 procent dit jaar en 3,2 procent in 2019) en tevens tot
meer vaste arbeidscontracten.
Internationaal
is ons land ook een koploper. In de jaren 2017-2019 groeit onze
economie harder dan het gemiddelde van alle landen in de eurozone.
Het CPB plaatst bij deze vreugdevolle
cijfers een pijnlijke kanttekening. Het begrotingsoverschot dat door het
kabinet Rutte II is opgebouwd, neemt af waardoor er straks onvoldoende
buffers kunnen zijn voor slechtere tijden. In onze vorige column
gaven wij al aan dat er een reële kans is dat Rutte III daarmee te
maken krijgt. Zo zal de groei van onze economie fors afgeremd worden
door een ‘harde’ Brexit en een mogelijke handelsoorlog. Ook de oplopende
rente en het gebrek aan voldoende personeel in verschillende
bedrijfssectoren werken ongunstig uit. Daarnaast is de kans groot dat de
opbrengsten voor onze schatkist gaan tegenvallen door lagere inkomsten
uit de gaswinning.
Zonder de
feestvreugde in Nederland te willen bederven kan een beetje
vooruitkijken naar risico’s, onzekerheid en andere ontwikkelingen zowel
voor politiek Den Haag als het bedrijfsleven, heel waardevol zijn. Bij
internationale bedrijfscongressen die wij in het kader van onze
werkkringen bijwonen, gaat het steeds vaker over ’De winnaars van de
toekomst’. Daarbij gaat het niet alleen om ondernemers, maar ook om
landen. De kern van deze boodschap vatten we hier kort samen.
Vooroplopen
De
komende tien jaar zal de ‘oude’ economische wereld, aangeduid als
economie 3.0, spectaculair gaan veranderen. In de huidige situatie
speelt de fysieke economie nog een belangrijke rol, maar de
transformatie naar economie 4.0 gaat snel. De wereld van 4.0 wordt
gekenmerkt door een mix van drie kernontwikkelingen die elkaar over en
weer beïnvloeden. Het gaat daarbij om: een snelle digitalisering van
productie- en bedrijfsprocessen, de opmars van innovatieve technologieën
en de gevolgen van het wereldwijde klimaatbeleid. Daarnaast wordt 4.0
beïnvloed door een sterke wereldwijde concurrentie tussen landen waarbij
protectie - het beschermen van het eigen bedrijfsleven - aan het
toenemen is.
We zien ook de sterke opkomst van de
economische en politieke machtspositie van China en andere opkomende
economieën, zoals India. Daardoor zullen de VS, maar ook andere westerse
economieën, zoals grote Europese landen en Japan, hun huidige
economische machtsposities zien afkalven. In de wereld van 4.0 is er in
veel landen ook sprake van een vergrijzing van de bevolking die van
invloed is op economische ontwikkelingen.
Opwarming aarde
Binnen
economie 4.0 speelt de opwarming van de aarde, waardoor ons klimaat
verandert, een cruciale rol. Wereldwijd zullen overal de maatschappij,
economie en arbeidsmarkt in sterke mate worden beïnvloed door
maatregelen die landen moeten nemen op basis van het internationale
klimaatakkoord van Parijs. Daardoor zullen de komende decennia overheden
en bedrijven samen vele honderden miljarden moeten investeren om de
klimaatdoelstellingen van Parijs te kunnen realiseren. Deze maatregelen
bieden tegelijk aan overheden en bedrijven een geweldige uitdaging om
met nieuwe businessmodellen duurzaam te gaan ondernemen. Wie dit nalaat,
behoort straks tot de verliezers van economie 4.0. De winnaars zijn
overheden en bedrijven die volop inzetten op een groene
(bedrijfs)economie.
Daarbij is het
nodig afscheid te nemen van maatregelen die nog gebaseerd zijn op de
‘oude’ economie 3.0. In de meeste landen is het klimaatbeleid in
hoofdzaak nog steeds gebaseerd op 3.0. Daarbij wordt gebruik gemaakt van
traditionele overheidsmaatregelen, zoals belastingheffing, subsidies,
voorlichting en voorschriften. Juist bij het klimaatbeleid moet worden
uitgegaan van de digitale en revolutionaire technologie die in economie
4.0 met een snelle opmars bezig is en kan leiden tot energie-arme
bedrijfsprocessen, energiebesparingen in huizen en kantoren, en een
versnelde transitie van fossiele naar duurzame energie.
De winnaars van morgen
Dit
zijn bedrijven (maar ook overheden) die vooroplopen in de wereld van
economie 4.0. Alle bedrijfs- en productieprocessen worden zoveel
mogelijk gedigitaliseerd. Daarnaast wordt bezien welke nieuwe
technologieën in hun bedrijfssector een toegevoegde waarde kunnen bieden
(zie ook ’Boxje slimme technologieën’ hieronder). Ze proberen koploper
te worden op het terrein van duurzaam ondernemen en nieuwe technologieën
kunnen daarbij helpen.
Binnen het
bedrijf wordt iedereen betrokken bij het vernieuwingsproces en bij
permanente bijscholingsprogramma’s, ongeacht leeftijd. Binnen deze
winnende bedrijven worden algemene winstdelingsregelingen en
werknemersaandelen ingevoerd en valt de top niet op door opzienbarende
beloningen. Wij zijn inmiddels overtuigd dat het hier gaat om een
4.0-proces dat winnaars zal opleveren.
Boxje slimme technologieën
Daarbij
gaat het vooral om kunstmatige intelligentie, het Internet of Things
(IoT), Big Data, 3D-printen, blockchain, bio- en nanotechnologie,
robotica, drones, virtual reality en fotonica (microchips die data
kunnen verwerken op basis van licht). Ook de economische invloed van
digitale platformen, zoals Uber en Airbnb, neemt toe.
Daarnaast
wordt in verschillende landen gewerkt aan de uitrol van een supersnel
5G netwerk. Vooral China probeert op dit terrein een hoofdrol te
vervullen. Deze nieuwe standaard voor het mobiele internet moet veel
sneller worden dan het huidige 4G en er ook voor zorgen dat het aantal
apparaten dat met het netwerk verbonden kan worden, aanzienlijk zal
toenemen.
Digitalisering en het gebruik van nieuwe technologie vertalen zich in
smart business, smart productions en smart services. De trend naar smart
zal in alle bedrijfssectoren bestaande businessmodellen op zijn kop
zetten, de werkgelegenheid beïnvloeden en tevens een belangrijke
bijdrage kunnen leveren aan het klimaatbeleid gericht op duurzaamheid en
een groene economie. Voorbeelden zijn: CO2-vrij verkeer en vervoer,
duurzame energie en energieneutrale gebouwen en woningen.
