Moeten we vrezen voor handelsoorlog met VS?

Vandaag, 07:00 Willem Vermeend en Rick van der Ploeg

 

Het wordt steeds duidelijker dat Donald Trump volop inzet op America First en een radicale nationalistische koers vaart. De Amerikaanse president heet lak aan de wereld en maakte dit deze week nog eens heel duidelijk door het internationale klimaatverdrag van Parijs op te zeggen. Een mogelijke handelsoorlog met de VS dreigt.

Radicaal

Staan we aan de vooravond van een radicale politieke en economische verandering van machtsposities in de wereld? Krijgen economische doemdenkers gelijk dat de groei van de wereldeconomie de komende jaren zal inzakken. Voor antwoorden op deze vragen is het nog te vroeg. Maar de kans daarop is door het economische en politieke beleid van Donald Trump aanzienlijk toegenomen. Met zijn America First kiest hij overduidelijk voor een nationalistisch beleid van protectie. Het Amerikaanse bedrijfsleven wordt tegen buitenlandse ondernemers beschermd met extra (fiscale) voordelen en kan rekenen op maatregelen, waaronder heffingen, waarmee Trump de import vanuit het buitenland wil beperken, zoals bijvoorbeeld auto’s uit Duitsland.

Ook is de Amerikaanse president een tegenstander van de EU en steunt hij daarom de Brexit. Deze week maakt hij heel duidelijk dat hij lak heeft aan de wereld door het internationale klimaatverdrag van Parijs op te zeggen. Bijna 200 landen hebben in 2015 in Parijs afgesproken dat ze gezamenlijk met maatregelen zullen komen om de uitstoot van CO2 de komende decennia zodanig te verminderen dat de opwarming van de aarde aan het einde van deze eeuw beperkt blijft tot beneden de 2 graden Celsius. Trump meent dat door deze maatregelen Amerikaanse fabrieken moeten sluiten en dat in de VS honderd duizenden mensen hun baan verliezen. De opzegging van het verdrag is vooral ingegeven door zijn verkiezingsbelofte de Amerikaanse economie tegen de buitenwereld te beschermen. “Ik ben gekozen om voor de burgers van Pittsburgh te vechten”.
Het besluit van Trump is door regeringsleiders wereldwijd afgekeurd, maar daar zal de Amerikaanse president niet wakker van liggen. De opstelling van Trump: Amerika tegen de rest van de wereld spreekt zijn kiezers aan.

Beperkt effect

Trumps besluit om uit het verdrag van Parijs te stappen is een klap voor het internationale klimaatbeleid. Maar doordat in de VS veel Amerikaanse Staten, steden en bedrijven al volop aan het vergroenen zijn en daarmee doorgaan, zouden de negatieve effecten kunnen meevallen. Uiteindelijk zal de VS de grootste schade lijden zowel politiek als economisch. De VS isoleert zich van de internationale politieke wereld en kiest voor de fossiele, vervuilende economie van het verleden. De energietransitie van fossiel naar duurzaam zet overal door en is de toekomst.
De Europese regeringsleiders moeten geen aandacht schenken aan de Trump-regering en vooral een eigen koers varen, niet alleen op het terrein het klimaat, maar ook economisch en bij veiligheid en defensie. Zo heeft de Duitse bondskanselier Angela Merkel er recent terecht voor gepleit dat de EU het lot in eigen hand moet nemen en zich op allerlei gebieden dient te versterken. Samen met China het voortouw nemen bij het klimaatbeleid is daarvan een voorbeeld. Maar ook economisch is er werk aan de winkel en moet de EU voorbereid zijn op een handelsoorlog met de VS die niemand wil, maar door de Trump-maatregelen dichterbij komt.

De VS regeert het internet

Vooral digitaal is een inhaalslag hard nodig. In Europa wordt het internet gedomineerd door Amerikaanse internetreuzen als Google (YouTube, Android, Google+), Facebook (Instagram, WhatsApp), Apple (iOs, iTunes), Microsoft (Windows, Skype) en Amazon (Twitch, Prime), maar ook door kleinere Amerikaanse wereldspelers als Twitter, Netflix, LinkedIn, Pinterest, Yahoo/Tumblr, Airbnb en Uber. Deze dominantie heeft niet alleen grote gevolgen voor de omzetten en winsten van Europese bedrijven, maar ook voor de werkgelegenheid en regelgeving op het terrein van de arbeidsmarkt, arbeidswetgeving en sociale zekerheid. Volgens recente cijfers is bijna 60% van de onlinediensten in de EU in Amerikaanse handen.
In The New York Times werd vorig jaar al geconcludeerd dat de tech-giganten Amazon, Apple, Facebook, Google (Alphabet) en Microsoft niet alleen in hun eigen sector maar op steeds meer terreinen, zoals de media, de gezondheidssector, de financiële wereld, de logistiek, retail en de industrie, een dominante positie gaan innemen. Deze machtspositie zien we zowel in de VS als in Europa. Google heeft bijvoorbeeld op smartphones meer dan 90% van de zoekmarkt in handen en Facebook is goed voor ruim 70% van al het verkeer naar socialmedia-apps.

EU moet digitaliseren

In de Europese politiek neemt, vooral onder aanvoering van Duitsland en Frankrijk, de roep toe om een einde te maken aan de Amerikaanse economische machtspositie die in strijd zou zijn met EU-concurrentieregelgeving. Europese politici menen ook dat deze ‘overheersing’ ten koste gaat van het Europese bedrijfsleven en de werkgelegenheid in Europa. Daarnaast worden deze bedrijven beschuldigd van valse concurrentie en het ontwijken van belastingen in de lidstaten van de EU. Inmiddels lopen er in de EU tegen verschillende Amerikaanse internetgiganten procedures wegens machtsmisbruik, privacy schending en belastingontwijking. Het is goed dat de EU er zorg voor draagt dat tegen overtredingen van welke bedrijven dan ook hard wordt opgetreden, maar daar kan de EU geen mooie toekomst mee opbouwen.
Europa moet daarom inzetten op een snellere digitalisering, het gebruik van slimme technologie en een versnelde energietransitie. Alleen dan kan de EU een politieke en economische wereldmacht blijven en bijdragen aan een ‘groene’ welvaart in de EU-landen. Voor ons nieuwe kabinet zou de centrale opdracht moeten zijn dat Nederland op dit vlak de Europese koploper wordt.

Meer ondernemerschap

Waarom heeft Europa zelf geen eigen Europese internetgiganten? De belangrijkste reden is dat elk EU- land voor zichzelf een eigen versie van Silicon Valley probeert te ontwikkelen in plaats van op dit vlak effectief samen te werken. Daarnaast spelen andere barrières een rol, zoals taal, cultuur, een gebrek aan durf- en doorgroeikapitaal, bureaucratische procedures, verschillen in regels op het terrein van ondernemerschap, belastingen, auteursrechten, en privacy en onvoldoende innovatief ondernemerschap op het terrein van nieuwe technologie. Ook zijn Amerikanen in het algemeen competitiever dan Europeanen; ze nemen meer risico’s en falen wordt in de VS meer geaccepteerd dan in Europa.
Om de concurrentie met de VS aan te kunnen, zouden er binnen de EU aantrekkelijker regelingen moeten komen voor start-ups en scale-ups en ruimere financieringsmogelijkheden. Maar het is vooral nodig dat ons onderwijs meer ondernemend wordt en inspeelt op digitalisering, nieuwe technologie en de kansen op het terrein van klimaatverandering.