Column: Revolutie op de arbeidsmarkt
Door Willem Vermeend Rick van der Ploeg
Volgens een studie van de Universiteit van Maastricht krijgt
Nederland de komende jaren te maken met groeiende personeelstekorten op
grote delen van de arbeidsmarkt. Daarbij gaat het vooral om een gebrek
aan geschikt personeel in sectoren als ict, zorg, bouw en onderwijs. Op
dit moment is er al sprake van een oplopend aantal vacatures richting de
1 miljoen.
Zo zien we dat steeds meer technische bedrijven orders moeten laten
lopen omdat ze over onvoldoende technisch geschoolde werknemers
beschikken om aan de vraag te kunnen voldoen. Op termijn kan deze
ontwikkeling leiden tot een lagere economische groei in ons land. Snelle
en gemakkelijke oplossingen om deze tekorten te verminderen liggen niet
voor de hand.
Tot voor kort werd veel verwacht van
langer doorwerken tot 67 jaar en ouder. Inmiddels worden de nadelen van
deze optie steeds duidelijker en is de ruime meerderheid van de mensen
voorstander van een terugkeer naar een AOW-leeftijd van 65 jaar (o.m.
voor zware beroepen) en zien we veel voorstanders van flexibele en
deeltijdpensioenen.
Deze week
verscheen er een rapport van het Centraal Plan Bureau (CPB) waarin het
kabinet gewaarschuwd werd voor de negatieve effecten van de ophoging van
de AOW-leeftijd. De Tweede Kamer zal zeker om een reactie vragen.
Revolutie
Rutte
III, werkgevers en werknemers, maar ook iedereen die een opleiding of
studie volgt moet nu al rekening gaan houden met revolutionaire
maatschappelijke en economische veranderingen. Drie ontwikkelingen
spelen daarbij een hoofdrol.
1) Een
versnelling van de digitalisering van de economie, de arbeidsmarkt en
productie- en bedrijfsprocessen (onlinewereld).
2) De
opmars van het gebruik van innovatieve technologieën, zoals kunstmatige
intelligentie, het internet of things, big data, 3D-printen, robotica,
blockchain, nano- en biotechnologie enz.
3) De
immense effecten van de klimaatmaatregelen die zijn afgesproken om de
doelstellingen van het klimaatverdrag van Parijs te kunnen realiseren.
Revolutionaire mix
Door deze revolutionaire mix zal de
bestaande economie die van oudsher fysiek is, en wel 3.0 wordt genoemd,
transformeren naar een nieuwe economie, aangeduid als 4.0. Daarin staan
digitalisering, innovatieve technologieën en klimaat centraal. Met name
het mobiele internet heeft steeds meer invloed op bedrijfsprocessen.
De
effecten van de wereld van 4.0 zijn ongekend. Alles wordt in een snel
tempo op zijn kop gezet, zoals de arbeidsmarkt, de businessmodellen van
bedrijven, de zorgsector, het onderwijs, maar ook de overheidssector.
Bestaande bedrijven en instellingen die niet of niet snel genoeg op 4.0
inspelen, zullen niet overleven. Voorbeelden daarvan zien we in alle
bedrijfssectoren, zoals in de retail sector, de muziekindustrie, de
reissector, de uitgeef- en boekenwereld, het bankwezen, de advieswereld
(accountants, fiscalisten, consultants) enz.
Maatregelen nodig
Kijken
we naar het Nederlandse bedrijfsleven dan valt op dat voor veel
ondernemers, met name in het midden- en kleinbedrijf, de nieuw economie
nog een ver van mijn bed show is. Daardoor missen ze kansen en lopen ze
ook het risico dat ze niet overleven. Ook in politiek Den Haag staat 4.0
nog niet hoog op de agenda. Dat zou wel het geval moeten zijn. Haagse
beleidsmaatregelen moeten inspelen op 4.0 en dat geldt in het bijzonder
voor de arbeidsmarkt.
Onder het
kabinet Rutte II werden beleidsmaatregelen op dit terrein in hoofdzaak
gericht op de oude wereld van 3.0 en dat geldt ook voor het
regeerakkoord van Rutte III. Nederland heeft een integrale aanpak nodig
waarbij politiek Den Haag, werkgevers en werknemers, gezamenlijk en
proactief gaan inspelen op de wereld van 4.0. Daarbij moet ook de
AOW-leeftijd en ons pensioenstelsel worden betrokken en de trends die
niet te stoppen zijn.
We stippen ze hieronder aan.
•
De arbeidsmarkt gaat onherkenbaar veranderen. Naar schatting zal op de
korte termijn 10% van de bestaande banen door automatisering verdwijnen
en circa een kwart van de bestaande functies krijgt een andere inhoud.
Dit proces zal versnellen en dan gaat het om veel hogere percentages.
Nieuwe banen ontstaan vooral in de smart industry en de klimaatsector.
•
Nederland krijgt met zijn open economie te maken met een scherpere
internationale concurrentie, waarbij landen met onder andere lage
belastingtarieven bedrijven en toptalenten lokken.
•
Onze inkomensverdeling die nu internationaal als redelijke evenwichtig
geldt, zal snel verslechteren. Dat komt vooral door een succesvolle
bovenlaag van ondernemers, maar ook werknemers (winnaars in de nieuwe
economie) en een groeiende groep werknemers met ‘verkeerde’ opleidingen
(verliezers van 4.0).
Deze ontwikkelingen vragen in ieder geval om verschillende maatregelen.
•
Ons hoger onderwijs moet veel sneller vernieuwen. Veel instellingen
leiden nog op voor de banen van gisteren in plaats van voor 4.0. In alle
bedrijfssectoren zijn hogere budgetten nodig voor permanente om- en
bijscholing die zich richten op de nieuwe arbeidsmarkt en de smart
industry.
• In het beleid moet veel meer aandacht worden besteed aan ondernemerschap. Het aantal ondernemers en zzp’ers blijft toenemen.
• Voor het realiseren van een duurzame groei moet de nadruk liggen op het mkb, innovatieve starters en zogenoemde scale-ups.
Uitdagingen
Om
Nederland welvarend te houden moet Nederland volop inzetten op
digitalisering, innovatieve technologieën, robots en creatieve
klimaatmaatregelen. Daarbij is het zeker nodig om met oplossingen te
komen voor de negatieve effecten van de digitale- en tech-revolutie.
Vooraf en niet achteraf!
De winnaars van de nieuwe economie zijn ondernemers die in hun onderneming human capital centraal stellen en digitalisering, nieuwe technologie, klimaatbeleid en innovaties integreren in hun bedrijfsbeleid.
Alleen
met goed gekwalificeerde en betrokken medewerkers en voortdurend
investeren daarin, kan een bedrijf in economie 4.0 de concurrentie met
andere ondernemers winnen en zo ook toptalenten behouden.
En dit geldt ook voor overheidsorganisaties.
