Yuri van Geest van Singularity University Nederland:

'Technologische revolutie verandert arbeidsmarkt radicaal’

Nieuwe technologie gaat de wereld beter, opener en duurzamer maken. Maar op de weg hiernaartoe ontwricht het proces van radicale innovatie alle bestaande structuren, waaronder de arbeidsmarkt. Dat is de optimistische maar ook verontrustende boodschap van Yuri van Geest, ambassadeur van Singularity University Nederland en co-auteur van de wereldwijde bestseller Exponential Organizations. Op 4 oktober is hij één van de keynote speakers op het Zwitserleven PensioenEvent. En dat belooft ‘shock and awe’ én inspiratie. Een interview als opwarmer.

Door Copyplatform. Dinsdag 13 september 2016.

Ben je een onheilsprofeet of een rasoptimist?

‘Allebei. Maar hoe je mijn verhaal interpreteert en wat je er vervolgens mee doet, hangt af van je levenshouding en perspectief. Wie alles door een donkere bril bekijkt, zal zich vooral bedreigd voelen. Benader je daarentegen nieuwe ontwikkelingen als een kans, dan is er veel om je op te verheugen. Ik typeer mezelf liever als realist. De afgelopen jaren heb ik me verdiept in de razendsnelle opkomst van exponentiële technologieën en trends. En de feiten spreken voor zich. Nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid hebben we zoveel technologieën gezien die zich zo snel ontwikkelen. Je kunt het vergelijken met de industriële revolutie, alleen is het proces dat nu plaatsvindt veel impactvoller. De industriële revolutie voltrok zich in vijftig jaar, de technologische revolutie speelt de komende tien à twintig jaar. Simpel gezegd komt de digitale wereld die in de afgelopen twee decennia is ontwikkeld, nu in ons dagelijks leven terecht. Alle nieuwe technologie, van bio- en nanotechnologie tot en met kunstmatige intelligentie en robotisering, wordt gevoed door de digitalisering. De convergentie van deze nieuwe technologieën, die op zichzelf al ontwrichtend zijn, zorgt nog eens voor een extra versnelling.

Mijn missie is om bedrijven bewust te maken van de nieuwe werkelijkheid.

Door dit singularity-moment staan alle bestaande structuren die we de afgelopen 150 jaar hebben ontwikkeld ter discussie; niets blijft bij het oude, alles gaat op z’n kop. Dat is onheilspellend voor wie vasthoudt aan het bekende. Maar juist hoopvol en kansrijk als je het proces van radicale innovatie omarmt en actief mee verandert.Voor organisaties biedt dit veel voordelen: meer efficiency, effectiviteit, openheid, vertrouwen, veiligheid en schaalbaarheid. Maatschappelijk is het ook interessant. De samenleving wordt duurzamer, schoner, gezonder en goedkoper. Mijn missie is om bedrijven bewust te maken van de nieuwe werkelijkheid, zodat zij op tijd in beweging komen en er hun voordeel mee kunnen doen.’

Je bent ambassadeur van Singularity University Nederland en oprichter en Chief Innovation Officer van ExoXo. Kun je hier wat meer over vertellen?

‘Singularity University (SU) is in 2008 opgericht met geld van onder meer Google, Cisco en ruimtevaartorganisatie NASA om de invloed van exponentiële technologieën te onderzoeken. Als denktank en innovatiehotspot is het dé plek waar alle nieuwe technologie samenkomt. Door het aanbieden van onderwijsprogramma’s en het bevorderen van samenwerkingsverbanden wil SU bestuurders wereldwijd inspireren en helpen om nieuwe technologieën toe te passen om mondiale vraagstukken aan te pakken. De hoofdvestiging staat op NASA’s researchterrein in Silicon Valley. In juni 2016 heeft koningin Maxima in Eindhoven de eerste buitenlandse vestiging geopend: Singularity University The Nederlands. Vanuit de Hub op Strijp ondersteunt SU Nederland managers van grote bedrijven om hun bedrijven met behulp van de nieuwste technologie toekomstbestendig te maken. De focus ligt hierbij op de sectoren gezondheid, mobiliteit, water en agrifood. Ook worden landelijk bijeenkomsten georganiseerd om start-ups, onderzoekers, bedrijven, overheden en investeerders samen te brengen. Daar ligt ook mijn kerntaak als ambassadeur. Een ander deel van mijn tijd steek ik in ExoXo. Dit bedrijf heb ik onlangs samen met Louise Doorn en Anthony Ferrier in New York opgericht om bedrijven te helpen bij de transformatie naar de toekomst. Dit doen we op basis van de wetenschappelijke inzichten en praktische aanpak in het boek Exponential Organizations.’

Hoe is het gesteld met de innovatiekracht van Nederlandse bedrijven?

‘De laatste jaren neemt de aandacht bij Nederlandse topbestuurders voor nieuwe technologische ontwikkelingen sterk toe. Dat is positief. Tegelijk vertaalt het zich nog te traag door in concrete en radicale innovaties. In China bijvoorbeeld, maar ook in de Skandinavische landen, gaat alles veel sneller. De innovatiekracht in ons land wordt door diverse factoren afgeremd. Ten eerste likken we nog de wonden van de financiële crisis, we klimmen er net een beetje uit. Daarnaast hebben we een dominante cultuur van risicovermijdend en op stabiliteit gericht gedrag. Nederland was ooit een land van ondernemerschap, maar dat is uitgehold door overregulering en overinstitutionalisatie. We leven in een exponentieel tijdperk en daar zijn onze organisatie- en overlegstructuren niet op ingericht; ze houden innovaties tegen. Bedrijven zijn ook te veel met de korte termijn bezig, met kwartaalcijfers, aandeelhouderswaarde en hypes in de media. Er is weinig aandacht voor de lange termijn. Dat geldt ook voor de politiek. Er komen weliswaar meer budgetten vrij voor innovaties, maar druppelsgewijs en mondjesmaat. Hopelijk krijgt innovatie een prominente plek in het nieuwe kabinet!’

Op het Zwitserleven PensioenEvent spreek je onder meer over de impact van de technologische revolutie op de arbeidsmarkt. Wat komt er op ons af?

80% van alle bestaande banen wordt de komende twintig jaar beïnvloed robotisering.

‘De interactie tussen globalisering en nieuwe technologie gaat de arbeidsmarkt radicaal ontwrichten. Organisaties worden kleiner en kunnen met minder mensen meer realiseren. Dit heeft ingrijpende gevolgen: naar schatting 80% van alle bestaande banen wordt de komende twintig jaar beïnvloed dan wel vervangen door robotisering, het gebruik van zelf lerende algoritmen, 3D-printing en andere nieuwe technologie. Eenvoudig, administratief en handmatig werk gaat verdwijnen. De onder- en middenklasse krijgen de grootste klappen, alleen in hoogopgeleid en gespecialiseerd werk zit groei. Ook de inhoud, vorm en processen van werk gaan snel veranderen. Traditionele organisaties met grote en dure kantoorpanden, fulltime arbeidscontracten, top-down managementstructuren, geformaliseerde rapportagelijnen en vaste functieomschrijvingen sterven uit. Uit onderzoek blijkt dat succesvolle exponentiële organisaties zich juist onderscheiden door een flexibel organisatiemodel met weinig tot geen eigen bezittingen (leveraged assets), een klein personeelsbestand (staff on demand), zichzelf organiserende teams, autonomie en decentraal management. Ook de HR-functie krijgt een andere dimensie. Zo zal bij de werving en teamvorming gebruik worden gemaakt van DNA-profielen (functiegeschiktheid op basis van hormonen, neurotransmitters en gezondheidrisico’s) en neuroprofielen (juiste instelling, emoties, focus en passie). En zo kan ik nog wel even doorgaan.’

Welke sectoren worden het hardst geraakt?

‘Geen enkele branche blijft buiten schot. Maar de grootste klappen gaan vallen in de retail, detailhandel, accountancy en logistiek & transport. Hoe veel chauffeurs zijn er niet in Nederland werkzaam in openbaar vervoer, vracht- en taxivervoer? Self driving cars gaan hier de komende jaren voor een shake out van arbeidsplaatsen zorgen. Ook in de bouw zullen robots en drones veel werk overnemen, daar komt straks geen bouwvakker meer aan te pas. Hetzelfde geldt voor de schoonmaakbranche, de zorg en zelfs de horeca. Het aantal selfserviceconcepten met robots in de bediening zal alleen maar toenemen. De financiële sector ligt nu al in de vuurlijn. Zie de reorganisaties bij onder meer ING, Rabo en ABN Amro. Blockchaintechnologie en fintechstartups versterken elkaar en ontwrichten het systeem. De komende vijf à tien jaar zal dit verder doorzetten. Blockchain maakt intermediairs zoals notarissen, adviseurs en toezichthouders minder relevant en mogelijk zelfs overbodig. Door de symbiose van mens en machine (algoritmes) kunnen banken en verzekeraars bovendien met minder adviseurs meer klanten bedienen. Er zal altijd behoefte blijven aan persoonlijk contact, maar dan uitsluitend bij complexe vraagstukken; de default wordt snelheid, gemak en comfort. Kijk om je heen: vrijwel iedereen bankiert nu al via internet of mobiele app.'

Dit klinkt toch echt als een horrorscenario…

‘Het is inderdaad zorgelijk, maar er is ook goed nieuws. Want er komen nieuwe banen en nieuw werk voor terug. Hoe, waar en wat is nu nog niet precies te voorspellen. Maar dat konden we ook niet bij de industriële revolutie en bij de opkomst van internet. Vooral de nieuwe technologie zal veel nieuwe functies creëren, zoals het implementeren van biotechnologie, nanotechnologie, robots en drones en het onderhoud daarvan. Ook komt er veel werk op gebieden die de technologie niet kan vervangen, zoals creativiteit, ondernemerskracht, zelfinzicht, emotionele intelligentie, enzovoort. Een derde werkveld van de toekomst is kunst en cultuur, ofwel fantasie en imagination. Dat zal steeds belangrijker worden, want we zullen de juiste vragen moeten stellen om de technologische ontwikkeling in de goede richting te sturen. Maar eerlijk is eerlijk: net als bij de industriële revolutie zal helaas niet iedereen op de nieuwe arbeidsmarkt een plek vinden. Daar ligt een uitdaging. Het sociale zekerheidsstelsel moet op de schop; de invoering van een basisinkomen kan een oplossing bieden. Maar dat is alleen te financieren als onze economie zich innovatief ontwikkelt. Daarnaast moeten we mensen via scholingsvouchers stimuleren om zichzelf bij en om te scholen.’

Wat kunnen werkgevers doen om zich op de nieuwe realiteit voor te bereiden?

‘Achterover leunen en niks doen. Maar dat is niet slim. Dan weet je namelijk zeker dat je binnen enkele jaren irrelevant bent en de tent kunt sluiten. Verstandiger is om in beweging te komen en je om te beginnen in de nieuwe technologie te verdiepen. Want innovatie start met awareness. Ik adviseer dan ook iedereen om op 4 oktober het Zwitserleven PensioenEvent bij te wonen. Naast een dosis ‘shock and awe’ vertel ik in mijn presentatie ook welke stappen nodig zijn om een succesvolle transitie te maken naar een exponentiële organisatie. Ik beloof dat alle bezoekers met een positief gevoel afreizen, geïnspireerd om de volgende dag concreet en praktisch aan de slag te gaan!’

Wie is Yuri van Geest?
Yuri van Geest is specialist in Singularity. Dit betreft de samensmelting van de nieuwe technologieën zoals biotechnologie, nanotechnologie, neurotechnologie, robotica, kunstmatige intelligentie, drones en 3D printing. In 2014 publiceerde hij samen met Michael Malone en Salim Ismail de wereldwijde bestseller Exponential Organizations (in Nederland Exponentiële Organisaties). Sinds 2008 is hij actief betrokken in de wereldwijde beweging van Singularity University. Momenteel is hij de officiële ambassadeur van deze universiteit in Nederland. Topmanagers kunnen hier intensieve programma’s volgen over de impact van ontwrichtende technologieën op de maatschappij en het bedrijfsleven. Yuri is een expert in mobiel internet inclusief apps, widgets en tablets. Hij is een van de oprichters van het zeer succesvolle Mobile Monday, Quantified Self Europe, Quantified Self Amsterdam en de drijvende kracht achter Vodafone Mobile Clicks. Hij is mede-oprichter van TEDx Amsterdam. Tot slot is Yuri van Geest sinds augustus 2016 co-founder en Chief Innovation Officer van ExOxo. Dit bedrijf helpt grote organisaties te transformeren naar de nieuwe werkelijkheid, gebaseerd op de uitgangspunten van het boek Exponential Organizations (zie www.exoxo.co).