Column: Is er nog toekomst voor banken?

De banksector zal in Nederland verder krimpen en het aantal banen afnemen. Bankiers worden vervangen door IT-ers en banken moeten op zoek naar een nieuw businessmodel. Met het bestaande model dat van alle kanten wordt aangevallen, onder meer door internationale giganten als Google, Apple en Amazon die koplopers zijn op het terrein van kunstmatige intelligentie in combinatie met big data, kunnen ze niet overleven.

De afgelopen week maakte minister Wopke Hoekstra (Financiën) in een debat met de Tweede Kamer duidelijk dat hij maar weinig kan doen aan de topsalarissen bij banken. Zo zijn er geen wettelijke mogelijkheden om buitensporige salarisverhogingen, zoals de 50 procent van ING-topman Ralph Hamers, in te perken. Hij verwacht wel dat bestuurders en commissarissen na de maatschappelijke ophef daarover leergeld hebben betaald. Binnen de Tweede Kamer overheerst de twijfel. Zo bleef president-commissaris Jeroen van der Veer van ING de loonsverhoging bij ING verdedigen en sloot hij op termijn een verhoging niet uit. Gezien de toekomst van de bancaire sector had hij beter kunnen melden dat de kans op salarisverlagingen meer voor de hand liggen. De financiële sector is wereldwijd aan het krimpen.

In ons land verloor de afgelopen tien jaar bijna 30 procent van de werknemers hun baan en het einde is nog niet in zicht. In veel landen, waaronder Nederland, zien we ook een afname van het macro-economisch belang van deze sector en een daling van de populariteit bij talentvolle jongeren die voor een baankeuze staan. Bovendien heeft het bankwezen sedert de wereldwijde kredietcrisis in de publieke opinie te kampen met een slecht imago en dat verbeter je niet door loonsverhogingen te agenderen. Het valt op dat binnen de Haagse politiek daardoor de roep om staatsbemoeienis en de nadruk op de nutsfunctie van de bankensector toeneemt. Deze discussie is op zich nuttig, maar moet dan wel gebaseerd zijn op een zorgvuldig opgebouwd dossier met voor- en nadelen en de toekomstige ontwikkelingen in deze sector.

Voorspellingen van een ‘sombermans’

In een eerdere column gaven wij aan met welk businessmodel bedrijven tot de winnaars van de toekomst kunnen behoren. Voor bestuurders en commissarissen in de bancaire sector hadden we geen vrolijke boodschap. Recent bezochten wij een internationale bijeenkomst waar een ‘sombere’ internetexpert nog verder ging. Hij gaf een opsomming van ontwikkelingen die de financiële sector met een mokerslag zullen treffen en vroeg zich af de sector deze klap kan overleven. Daarbij gaat het om de opmars van kunstmatige intelligentie in combinatie met big data die in steeds meer bedrijfssectoren de dienstverlening gaat domineren.

De huidige financiële instellingen zijn op dit terrein niet opgewassen tegen giganten als Google, Apple en Amazon die hier vooroplopen en in de financiële sector steeds actiever worden. Daarnaast verliezen bankenmarktaandelen aan grote internationale vermogensbeheerders die tegen lage kosten robotadviseurs het werk laten doen. In mindere mate krijgen ze ook last van innovatieve fintech-bedrijfjes. De sombermans op onze bijeenkomst meldde ook dat de toenemende cybercrime een hoofdpijndossier voor banken is en dat de huidige beveiligingssystemen niet bestand zijn tegen de professionele cybercrime industrie.

Lichtpuntjes

Op onze vraag of er nog lichtpuntjes waren, voorspelde hij voor 2030 een halvering van de bancaire sector. Te somber? Twee jaar geleden publiceerde het recruitmentbureau Hays een studie waarin 40 procent van de bankmedewerkers aangeeft dat in 2030 hun functie zal zijn opgeheven. Een ruime meerderheid van de ondervraagden verwachtte ook dat het beloningsniveau van bankiers omlaag zal gaan. Banken worden IT-bedrijven, waar IT’ers een hoofdrol spelen.

Volgens de Belgische studie Bank of the Future die mede is opgesteld door studenten van de universiteiten van Gent en Leuven, ziet het model van de bank van de toekomst er als volgt uit. Een bank die vooral via internet en sociale media opereert, van de klant de bankier maakt, ze proactief informeert en ze helpt bij financiële zaken, vooral via digitale platformen. Volgens de studenten zullen banken zich moeten focussen op persoonlijke dienstverlening, op specifieke niches en volop gebruik maken van de nieuwste (digitale) technologieën.

Toekomst

Het is een open deur, maar voor de Nederlandse bancaire sector is een belangrijke opgave het maatschappelijk vertrouwen te herstellen. Hoe? Doe iets onverwachts en maak in ieder geval bekend dat het beloningsniveau van bankiers wordt aangepast aan het dalende economische belang van de sector; dus omlaag in plaats van omhoog. Versnel de digitalisering, werk samen met innovatieve fintech bedrijven en maak gebruik van het waardevolle model van de Belgische studenten. In verschillende landen zie we in de financiële sector als succesvolle niche de opkomst van groen en duurzaam.

Alle kaarten op digitalisering en het gebruik van nieuwe technologieën? Nee! In een gesprekje na afloop van zijn voordracht onthulde onze sombermans dat hij bezig was om zijn verhaal aan te passen aan signalen uit recente onderzoeken die een maatschappelijke kentering te zien geven. Steeds meer klanten ergeren zich aan digitale toepassingen en robotjes met metalen stemmen.

Ze hebben behoefte aan persoonlijke contacten met deskundigen uit de financiële sector, aan informatie-uitwisseling en leuke tips. Voor deze contacten hebben ze een voorkeur voor het weekend. En op lokaal niveau bestaat er vooral bij ouderen de behoefte om ergens te kunnen binnenlopen. En dat hoeft geen groot bankgebouw te zijn. We hebben een aantal data gekregen waarop we welkom zijn om sombermans zijn aangepaste verhaal aan te horen. En dat gaan we doen.