Column: Leve de robots

Deze week werd het nieuws in Nederland beheerst door de zorgverzekeringspremies en het eigen risico. Het toekomstige kabinet, Rutte 3, besloot tot een bevriezing van het eigen risico. Demissionair minister Edith Schippers noemde dit terecht symboolpolitiek.

Daarnaast maken alle politieke partijen die de burgers lagere zorgkosten beloven zich schuldig aan kiezersbedrog. Ze hebben blijkbaar niet gelet op de berekeningen van het Ministerie van Financiën die op Prinsjesdag zijn gepubliceerd. Op dit moment liggen de zorguitgaven in de Rijksbegroting rond de 80 miljard euro en is een burger gemiddeld per jaar ongeveer 5.900 euro aan zorgkosten kwijt. Zonder ingrijpende maatregelen, lopen deze uitgaven in 2021 op tot rond de 94 miljard euro en betaalt de doorsnee burger straks ongeveer 7.000 euro per jaar.

Deze ontwikkeling is onhoudbaar en betekent ook dat Rutte 3 nauwelijks geld heeft voor noodzakelijke uitgaven op andere terreinen, zoals defensie, banen, klimaat, innovaties enz. Rutte 3 moet dan ook geen verstoppertje spelen, maar al bij de start een herziening aankondigen van het financieringsstelsel van onze zorg. In een eerdere column hebben wij onder meer de suggestie gedaan een deel van de zorgkosten te financieren uit de btw.

 

Bezig met de toekomst

Het is te hopen dat Rutte 3 en ook de oppositie zich de komende jaren gaat bezig houden met onderwerpen die van essentieel belang zijn voor onze toekomstige economische groei en werkgelegenheid. Die toekomst wordt vooral bepaald door ontwikkelingen buiten onze grenzen waarop Nederland snel moet inspelen. Een voorbeeld is belastingheffing. Wij worden straks hard geraakt door Europese voorstellen tegen ontwijking en een onwerkbare EU-heffing op internetbedrijven. Al deze voorstellen zijn het nadeel van kleine landen. Belastingontwijking door multinationals kan alleen echt worden aangepakt met een Europese winstbelasting met een uniforme belastinggrondslag. Tot op heden is daarvoor binnen de EU-landen geen voldoende meerderheid te vinden.

Donald Trump die geen boodschap heeft aan Europese belastingvoorstellen tegen ontwijking vaart zijn eigen koers. Deze week presenteerde hij voorstellen voor een andere winstbelasting en een forse belastingverlaging voor het Amerikaanse bedrijfsleven en rijke Amerikanen. Als ze doorgaan neemt de kans toe dat Amerikaanse, maar ook andere bedrijven de EU verlaten en zich in de VS zullen vestigen. En dat is ook de bedoeling van Trump. Door de Trump-verlaging zijn veel bedrijven straks veel voordeliger uit dan in de EU en hebben daar bovendien geen last van Europese belastingmaatregelen. Omdat in Nederland veel internationale bedrijven zijn gevestigd, waaronder relatief veel Amerikaanse, kan dit hier leiden tot een fors verlies aan werkgelegenheid. Bij politiek Den Haag is deze dreiging nog niet opgevallen, daar ging alle aandacht uit naar de bevriezing van het eigen risico.

Hoera voor robots

In steeds meer landen, nog niet in Nederland, staat de nieuwe economie (aangeduid als 4.0) hoog op de politieke agenda. Daarbij gaat het vooral om de maatschappelijke en economische effecten van digitalisering nieuwe technologieën, zoals kunstmatige intelligentie, het internet of things, big data, blockchain en robottechnologie en klimaatverandering. Daar speelt ook de discussie over de vraag of digitalisering en nieuwe technologieën niet zullen leiden tot de afbraak van bestaande werkgelegenheid en een groeiende ongelijkheid tussen arm en rijk.

 

Voor digitalisering en nieuwe technologie, met name kunstmatige intelligentie, word veelal de samenvattende aanduiding “robots’ gebruikt. De veel gehoorde opvatting is dat robots onze banen gaan inpikken. Sommige vakbonden en politieke partijen willen daarom de komst van robots afremmen met een extra robotbelasting. Daarmee willen ze voorkomen dat bedrijven gebruik gaan maken van robottechnologie . Dit is een dom idee. Ondernemers hebben robots juist nodig om om in de nieuwe economie te kunnen overleven.

 

Een mooi voorbeeld zien we in Born (Limburg) waar VDL Nedcar (autofabrikant) dankzij de inzet van industriële robots juist extra banen heeft gecreëerd. Bij de start in 2014 telde het bedrijf 1.500 werknemers en nu 6.000. Zonder deze robots had Nedcar niet meer bestaan. De voorstanders van een Nederlandse robotbelasting kunnen zelf bedenken dat met hun belasting de auto’s niet in Limburg gefabriceerd zouden zijn , maar in landen die juist volop inzetten op robots en ze een warm welkom bieden.

Aandacht voor schaduwkanten

De afgelopen jaren zijn er stapels rapporten verschenen over de verwachte rampzalige gevolgen van nieuwe technologie, zoals robots die banen zouden vernietigen. De wereld heeft inmiddels drie industriële revoluties achter de rug: de stoommachine, de verbrandingsmotor en staalindustrie en de opmars van computers. Ze tonen aan dat er tegenover het verlies aan banen voldoende nieuwe zijn gecreëerd. De vraag rijst wel of dit voor de huidige tech-revolutie ook geldt. Wij zien verschillen. In vergelijking met het verleden liggen de snelheid en impact van de technologische ontwikkelingen een stuk hoger en daarmee ook de negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid op de korte termijn en effecten op de inkomens van veel mensen.

Nederland heeft geen keus. Rutte 3 moeten volop inzetten op robots, die bovendien ook nodig zijn om onze krimpende beroepsbevolking te vervangen. Maar naast de gunstige effecten, zoals nieuwe functies, meer ruimte voor vrije tijd en een hogere productiviteit die een land welvarender kunnen maken, moet er aandacht zijn voor mogelijke negatieve gevolgen. Zoals per saldo minder banen en een groeiende inkomensongelijkheid tussen werknemers in zwakke bedrijfssectoren en die in de tech sector. Het nieuwe kabinet moet op deze uitkomst voorbereid zijn en nu al zorgdragen voor en adequaat beleid waarmee deze effecten zoveel mogelijk worden voorkomen.