ROC-bestuurders: mkb weet niet waar banen van de toekomst zitten

Is er nog toekomst voor mbo’ers die in winkels of kantoren werken? De suggestie dat dit werk gaat verdwijnen berust op een misvatting, zeggen Rotterdamse schooldirecteuren

Op de studiebeurs in Rotterdam worden jongeren voorgelicht over het Techniekcollege, een gezamenlijk initiatief van mbo-instellingen Zadkine en Albeda College.Foto: Hollandse Hoogte

Ron Kooren en Philippe Raets zitten zelfverzekerd in een vergaderruimte van het Rotterdamse Zadkine college. De twee mannen zijn allebei voorzitter van een Rotterdams schoolbestuur, respectievelijk het Albeda College en het ROC Zadkine. Drie etages lager krijgen leerlingen van het Optiek College van Zadkine de eerste beginselen van het opticiënsvak bijgebracht in een optiekwinkel met de nieuwste technische snufjes. Betaald door de drie grote brillenketens en een lenzenfabrikant.
Bij de sterk aantrekkende arbeidsmarkt vechten Rotterdamse werkgevers met elkaar om studenten uit het middelbaar beroepsonderwijs, is de ervaring van de twee bestuurders. 'We moeten oppassen dat ze niet uit de schoolbanken worden getrokken', grappen ze.
Kooren en Raets storen zich aan het beeld dat mbo'ers in winkels en kantoren geen toekomst meer hebben als gevolg van automatisering en robotisering. Deze banen zijn niet kansloos, maar 'booming' en zullen dit ook blijven. En dat moet maar eens gezegd worden.
'Niemand kan als een waarzegger in de toekomst kijken', zegt Kooren. 'Maar ik durf de stelling aan dat we de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt misschien wel nauwgezetter volgen dan het bedrijfsleven, en dan vooral het midden- en kleinbedrijf. Dat is ook logisch, want ondernemers zijn druk met winst maken. Ik kan het weten, want ik zit in het bestuur van VNO-NCW Rotterdam.'

Scheefgroei

Vooral techniek en zorg schreeuwen om goed opgeleide mensen. De technologische industrie zegt 120.000 nieuwe werknemers nodig te hebben tot 2030. Het beroepsonderwijs zou die in onvoldoende mate aanleveren en te veel leerlingen nog steeds de kant van financiële en administratieve studies op duwen. Bestuurslid Ab van der Touw van Metaalfederatie FME pleitte zelfs voor een numerus fixus, omdat opleiders deze jongeren klaarstomen voor beroepen die niet meer bestaan als robots het werk overnemen.
‘Bij hoogconjunctuur leiden we niet genoeg op, bij laagconjunctuur te veel’, zegt Kooren. ‘Bij de bouw hebben ze iedereen eruit gegooid en een paar jaar later hebben ze niet genoeg vakmensen. Onderwijs is iets van de lange termijn. Dit probleem is op te lossen, maar als ze vragen weer een nieuwe opleiding te starten, is het nu boter bij de vis, we hebben garanties voor een paar jaar nodig. Niet een jaartje omdat je nu een opdracht hebt.'
Volgens beide bestuursvoorzitters valt het reuze mee met de veronderstelde scheefgroei tussen vraag en aanbod. Ze wijzen op enquêtes van de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB), waaruit blijkt dat bedrijven juist 'in hoge mate' tevreden zijn over de mensen die van het mbo af komen. De twee scholen laten zich ook niet onbetuigd op het vlak van techniek en zorg. Die richtingen samen zijn jaarlijks goed voor 16.000 afgestudeerden. Andere cijfers, onder meer die van het Centraal Bureau voor de Statistiek, laten volgens hen ook zien dat er wel degelijk grote vraag blijft naar mensen in de handel en zakelijke dienstverlening.

Zorgenkindjes

Bij al het getouwtrek over de arbeidsmarkt dreigen echt kwetsbare jongeren in de vergeethoek te raken. 'Er is maar één issue: studenten met drie kinderen, met verslaving, armoede, ook geestelijke problemen. Daar maak ik mij grote zorgen over', zegt bestuursvoorzitter Ron Kooren van het Albedacollege.

ROC's zijn diplomagericht. Daarvoor krijgen ze geld van de overheid. 'Als ik een student inschrijf, die zich wel leert te redden, maar geen diploma haalt, word ik niet bekostigd.' Soms duurt het zeven jaar om iemand een diploma mbo niveau 4 te bezorgen, zegt Kooren. 'Hoewel we alles doen om ze toch bij de les te houden, houden jaarlijks duizend leerlingen het voortijdig voor gezien op het Albeda. Sommigen vinden een baantje, maar ze kloppen ook aan bij de gemeente voor een uitkering. Daar moeten we echt wat aan doen.'

Kooren en bestuursvoorzitter Philippe Raets van ROC Zadkine zouden graag zien dat deze jongeren een voucher krijgen, waarmee ze een opleiding voor een vakcertificaat kunnen kopen, maar de wet laat dat nog niet toe. Volgens de bestuurders is voor de 4000 à 8000 jongeren waar het in de regio om gaat een 'ander paradigma' nodig. 'We zouden de komende tien jaar landelijk €4 mrd moeten investeren in kwetsbare jongeren. Daar zouden we 50% à 60% mee kunnen helpen.'

'Alleen veranderen die banen zelf en daar spelen wij op in’, zegt Raets. ‘Ten onrechte leeft nog steeds het idee van tien, twintig jaar geleden dat wij diplomafabrieken zijn die zich niet bekommeren om de wensen van het bedrijfsleven. We maken nu arrangementen op de werkvloer met administratiebedrijven, maar ook met bedrijven als Holland Casino en Vacansoleil. Ik zie die leerlingen zelden nog op school rondlopen.’
Hij heeft een ander voorbeeld. 'Meiden die kapster willen worden, zijn straks voor 90% zzp'er, die gaan met een wagentje langs hun klanten. Die leren we dus ondernemen. Ook in handel en economie draait het tegenwoordig om taal, ICT en dienstverlening. Hoe je een bedrijfsplan schrijft en hoe je jezelf presenteert, maar ook hoe je de administratie doet voor een magazijn.'

Het Albedacollege heeft samen met Randstad een uitzendbureau opgezet, dat door studenten wordt gerund alsof het hun eigen bedrijf is. 'Ze zijn nu bezig te werven voor vakantiebanen', snoeft Kooren. De beeldvorming over gebrekkige aansluiting op de arbeidsmarkt is volgens hem 'vaak gespeend van feiten'. Rapporten en onderzoeken concluderen steevast dat een aantal economische beroepen onder druk staat, maar daar staat volgens de twee Rotterdamse bestuurders nooit bij dat het aanbod ook nog maar een fractie is van wat het ooit was en dat het aanbod is verfijnd.
Opleidingen voor eenvoudige kantoorbanen (niveau 2) zijn er bijna niet meer. 'Secretaresse was een van de grootste opleidingen, nu een van de kleinste. Als er minder vraag is, zien we terecht minder belangstelling. Dat zijn communicerende vaten. En waar we moeten sturen, passen we een strenge selectie toe.’

‘Robots moet je ook onderhouden, bedienen en bewaken. We gaan nu studenten opleiden tot buddy van een robot’

Medewerkers in de retail zijn daarentegen 'niet aan te slepen.' 'Dat verdwijnt niet, want mensen blijven dingen kopen. Alleen de aard van het beroep verandert. Het wordt pakketbezorging, de logistiek daarachter, de administratieve afhandeling.' Ook de horeca is in trek. Kooren: 'Ik zou schatrijk kunnen worden als ik nu een commerciële opleiding voor topkoks zou starten.'
De vraag of er nog toekomst is voor kantoorwerk is volgens hem niet eenduidig te beantwoorden. Volgens het ene kamp ziet het er somber uit en verdwijnen door robotisering bijna 300.000 banen, vooral in commerciële en administratieve functies. Volgens het andere slinkt de beroepsbevolking en komen er ook andere banen bij. 'Robots moet je ook onderhouden, bedienen en bewaken. We gaan nu studenten opleiden tot buddy van een robot. Iedere student moet nu behept zijn met digitale, 21ste-eeuwse vaardigheden. Als een fenomeen de afgelopen drie, vier jaar is doorgedrongen, is dat het wel.'

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

           

                                 

•